Mucha domowa

1. Opis
Mucha domowa należy do rodziny muchowatych z podrzędu krótkoczułkich. Samiec ma 6-6,5 mm długości, samica 5,5-7,5 mm. Jest to owad o krępej budowie ciała, szary, z podłużnymi liniami na tułowiu i z wyraźnym czarnym paskiem na środku odwłoka. Na głowie, widoczne są duże żółtoczerwono-brunatne oczy i krótkie, trójczłonowe czułki. Należy (podobnie jak wszystkie muchy) do grupy owadów dwuskrzydłych, gdyż ma tylko jedną parę skrzydeł (druga jest zredukowana i tworzy tzw. przezmianki kierujące lotem). Mucha domowa dysponuje narządem gębowym typu liżącego.
Musca domestica jest owadem występującym na całym świecie. Jej nogi zakończone są pazurkami i przylgami. Posiada aparat typu liżącego, służący do zlizywania pokarmu płynnego lub stałego, który zostaje rozpuszczony enzymami śliny. Oczy złoto-czerwono-brunatne zapewniają 360° pole widzenia. Narządem oddechowym są tchawki . Jest typowym synantropem . Mucha lata stosunkowo wolno, ok. 8 km/h, uderza skrzydłami do 33 razy na sekundę.
Na ziemi istnieje od 200 milionów lat. Mucha żyje ok. 4 tygodni, jednak w budynkach ludzkich może przezimować w stanie anabiozy . Nawet w tak sprzyjających warunkach przeżywa bardzo mała część populacji – jesienią muchy są dziesiątkowane przez grzybicę.
Dorosłe owady żywią się substancjami płynnymi, pokarmy twarde pobierają po rozpuszczeniu śliną (wstępnym strawieniu). Dziewięciodniowe owady osiągają dojrzałość płciową. Jaja (2,5 mm) składane są do nawozu , szczególnie chętnie do świńskiego. Samica może składać jaja nawet co 2-4 dni, jednorazowo ok. 100, w ciągu całego życia do 600-2000. W 1 kg świńskiego nawozu może rozwijać się 15 000 larw. Po upływie 24 godzin wylęgają się larwy o charakterystycznym, z przodu stożkowo zwężonym kształcie. Larwy pobierają pokarm płynny. Szybkość rozwoju uzależniona jest od świeżości nawozu, trwa od kilku dni do dwóch miesięcy. W ciągu rozwoju larwy wydłużają się z początkowych 2 do 12mm, trzykrotnie liniejąc . Po przepoczwarzeniu trwającym ok. 10 dni wylegają się dorosłe owady, po kilku minutach są gotowe do lotu. Codziennie przychodzi na świat populacja much liczniejsza od całej ludzkości. Każdego roku mucha posiada kilka generacji.
Ten stosunkowo nieduży owad jest znany wszystkim, kosmopolityczny. Pierwotnie występował w umiarkowanej strefie klimatycznej. Został przeniesiony przez człowieka również na obszary tropikalne (w 1780 roku na pokładzie okrętu kpt. Arthura Phillipa wraz z grupą skazańców i brytyjskimi owcami dotarł do Australii w pobliże dzisiejszego Sydney ).
2 .Zagrożenia
Mucha chętnie siada na kale ludzkim lub zwierzęcym, zbierając przy tym na owłosionym ciele tysiące bakterii. Siadając na niezabezpieczonych produktach żywnościowych pozostawia je tam, a stąd już krótka droga do zakażenia człowieka groźnymi bakteriami chorobotwórczymi. Owad ten tworzy olbrzymie zagrożenie epidemiologiczne: badania dowiodły, że na powierzchni swego drobnego ciała mucha może przenieść do 6 milionów, a w jelicie czterokrotnie więcej – prawie 30 milionów mikroorganizmów – w tym powodujących tak groźne choroby jak:
durbrzuszny, paratyfus, dyzenteria, cholera, gruźlica, polio,czerwonka, salmonelloza – oraz stadia przetrwalnikowe pasożytów.
O ile większość zewnętrznie przenoszonych bakterii ginie pod wpływem słońca, o tyle zarazki przenoszone w przewodzie pokarmowym (wolu) stanowią zagrożenie przez dłuższy czas. Od czasu do czasu muchy wydalają kropelki zawartości wola, w których jest dużo bakterii. Również kał muchy zawiera liczne drobnoustroje chorobotwórcze. I tak np. prątki gruźlicy mogą przetrwać w przewodzie pokarmowym 16 dni, a w odchodach – dalsze 13 dni. Zarazek tyfusu potrafi przetrwać w jelicie do 6 dni a w odchodach 2 dni.
Muchy są aktywne w dzień, lubią ciepłe nasłonecznione powierzchnie. W budynkach podczas nocy lub w chłodne dni muchy zazwyczaj odpoczywają na podłogach, ścianach, sufitach. Na zewnątrz na roślinach, na ziemi, płotach, puszkach i innych tym podobnych elementach. Muchy wybierają rogi, załamania ścian i ich krawędzie oraz cienkie przedmioty, kable, struny, najchętniej ukrywają się blisko źródła pożywienia na wysokości 150–450 cm od podłoża.
Ten stosunkowo nieduży owad jest znany wszystkim, kosmopolityczny. Pierwotnie występował w umiarkowanej strefie klimatycznej. Został przeniesiony przez człowieka również na obszary tropikalne (w 1780 roku na pokładzie okrętu kpt. Arthura Phillipa wraz z grupą skazańców i brytyjskimi owcami dotarł do Australii w pobliże dzisiejszego Sydney ).
3. Zwalczanie much
Profilaktyka polega przede wszystkim na utrzymaniu czystości w pomieszczeniach mieszkalnych, inwentarskich i gospodarczych oraz higieny osobistej. Ważne jest częste mycie rąk, zwłaszcza przed jedzeniem, i zabezpieczenie pokarmu przed dostępem much. Resztki po posiłkach należy jak najszybciej usuwać, a jeżeli chcemy je wykorzystać później, muszą być przechowywane w lodówkach lub zamykanych pojemnikach. W gospodarstwach wiejskich szczególną uwagę trzeba zwracać na stan sanitarny śmietników, kompostowników i gnojowników. Pojemniki na śmieci należy jak najczęściej opróżniać i dbać, aby były stale przykryte, ubikacje utrzymywać w czystości i zabezpieczać przed dostępem owadów. Nawóz powinien być przechowywany w wybetonowanych gnojownikach. Pamiętajmy też o częstej zmianie ściółki dla zwierząt, gdyż w niej mogą rozwijać się larwy much. W miastach należy zwracać uwagę administracji budynków mieszkalnych na konieczność częstego porządkowania i zabezpieczania przed muchami zsypów na śmieci, z których muchy wlatują do mieszkań.
Bardzo skuteczne w walce z muchami są moskitiery montowane w oknach i drzwiach. Jeśli są one poprawnie założone praktycznie w 100% eliminują problem z wlatywaniem much do domu. W przypadku drzwi jest to trochę bardziej kłopotliwe (bo jednak trzeba przez nie często przechodzić). Na ogół stosuje się moskitierę założoną na otwieraną ramę wielkości drzwi. Spotyka się w sprzedaży także specjalne kurtyny, wykonane z pasków folii montowane w drzwiach. To rozwiązanie nie wymaga otwierania dodatkowych drzwi (co może być problemem gdy mamy np. zajęte obie ręce) a jednocześnie całkiem dobrze blokuje dostęp do naszych mieszkań muchom i innym owadom latającym. Jako ciekawostkę dodam, że te kurtyny wykonane są najczęściej z pasków białych i czarnych zamocowanych na przemian. Okazuje się bowiem, że z jakiegoś powodu muchy nie lubią wzorów w postaci czarno-białych pasów. W przyrodzie wykorzystują ten fakt np. zebry.
Muchy nie lubią zapachu paproci. W czasie niedzielnego spaceru można wykopać w lesie zieloną paproć i w doniczce czy pojemniku ustawić na parapecie okna, aby odstraszały muchy. Jeśli chcemy, aby roślina ta była długo zielona i ładnie rosła, musimy pamiętać, że lubi ona wilgoć i nie wystarcza jej codzienne podlewanie. Co wieczór należy wstawić doniczkę do wiaderka z wodą, a rano wyjąć i ustawić na oknie. Podobnie rozłożone na spodeczkach w różnych punktach mieszkania gąbki zwilżone olejkiem lawendowym skutecznie odpędzają muchy, które nie znoszą tego zapachu. Muchy odstrasza również zapach świeżego czosnku, liści orzecha włoskiego, papryki i piołunu.
Jest dostępnych na rynku wiele różnych preparatów na muchy. Niektóre z nich są szkodliwe dla ludzi i zwierząt. Pamiętajmy o tym, aby nie stosować ich w pomieszczeniach gdzie przebywają małe dzieci lub zwierzęta domowe. Jeśli już musimy skorzystać z ich pomocy, należy takie pomieszczenie spryskać preparatem, zamknąć na jakiś czas (powinno to być opisane na opakowaniu) a następnie dobrze przewietrzyć, pozamiatać martwe muchy z podłogi, wytrzeć wszystkie powierzchnie. Najlepiej jednak unikać stosowania środków owadobójczych w pomieszczeniach mieszkalnych. Są na rynku dostępne lepy wabiące muchy (bazują na feromonach) – w większości przypadków są one bardzo skuteczne. Godne polecenia są szczególnie lepy przezroczyste, naklejane na szyby w oknach – każdy wie, że muchy, próbując uciekać z mieszkania kierują się w stronę okien i trafiają właśnie wtedy na szyby. W razie potrzeby można wykonać domowym sposobem lep na muchy:
Jedną część olejku terpentynowego, 1 część oleju rzepakowego i 2 części kalafonii lub żywicy topimy razem, uważając, aby nie wykipiały i nie lały się do ognia, gdyż są to środki łatwo palne. Do przygotowanej masy dodajemy syrop z cukru w proporcji:
na 3 części masy 1 część syropu. Po wymieszaniu smarujemy masą paski papieru pergaminowego.
Okazuje się, że skuteczna jest także, rozlana do spodków, domowej roboty trutka na muchy: (1/2 szklanki mleka, 1/2szklanki wody i 20g formaliny). Spodki powinny być umieszczone w takim miejscu, aby nie miały do nich dostępu dzieci i zwierzęta domowe.
Z kolei metoda chemiczna jest najczęściej wybierana przez hodowców trzody, gdyż za pomocą produktów biobójczych można szybko obniżyć liczebność much w chlewni, a ponadto zabieg jest prosty i stosunkowo tani. Chemiczna metoda niszczenia much polega na stosowaniu produktów biobójczych przeznaczonych do zwalczania much (insektycydów). Wśród nich można wyróżnić te, które niszczą formy dorosłe szkodnika (adultycydy) i te które niszczą tylko larwy (larwicydy).
Aby zwalczanie much metodą chemiczną było udane, należy pomieszczenia gospodarcze i inwentarskie odpowiednio przygotować do zabiegu. Ściany i sufit obiektu należy oczyścić z pyłów, brudu i pajęczyn, a nawet je wygładzić. Duża ilość pyłu i brudu w pomieszczeniu pochłania zastosowany preparat i znacznie ogranicza kontakt much z każdym insektycydem, który na nie działa kontaktowo. Aktywność wielu dobrych środków owadobójczych w pomieszczeniach zapylonych i brudnych jest krótka. Jeśli jest to możliwe, z obiektu inwentarskiego należy ciągle i systematycznie usuwać zalegającą gnojowicę i obornik, w których rozwijają się larwy różnych much.
Na czas dezynsekcji należy wyprowadzić zwierzęta z pomieszczenia inwentarskiego, jeśli tego wymaga etykieta-instrukcja stosowania wybranego produktu biobójczego. W stajniach i oborach należy opryskiwać powierzchnie ścian od 1,5 m wzwyż, a w chlewniach od 1 m, aby zwierzęta nie zlizywały naniesionego środka chemicznego. Podczas wykonywania zabiegu należy zwrócić uwagę , aby nie opryskać miejsc składowania paszy oraz żłobów i koryt służących do karmienia zwierząt. Przed wykonaniem opryskiwania należy przykryć, np. brezentem lub grubym papierem, wszystkie urządzenia do karmienia zwierząt. Przed wprowadzeniem zwierząt do pomieszczenia powinny być ono dokładnie wywietrzone, przynajmniej przez kilka godzin.
4. Ciekawostki
Mucha ma ciało znacznie mniejsze od naszego i choć jej neurony nie są szybsze od naszych, to mała odległość, jaką impulsy te muszą pokonać, sprawia że mucha reaguje ruchem na bodziec zmysłowy wielokrotnie szybciej od nas. Stąd tak ciężko trzeba się „naganiać” za natrętną muchą!
Co robi mucha w zimie? Śpi, a w zasadzie diapauzuje, zahamowując swoje procesy życiowe w temperaturze otoczenia ok. 0°C
Muchy roznoszą zarazki biernie, na nogach, ssawce i w odchodach. Lista tych mikroorganizmów jest naprawdę długa.